0
Sản lượng tiêu thụ thép trong nước đang giảm, và việc xuất khẩu cũng đang gặp khó khăn. Trong khi đó, lượng sản phẩm thép nhập khẩu đang tăng lên, gây áp lực lớn lên các doanh nghiệp thép Việt Nam.
Hơn 50% lượng thép nhập khẩu vào Việt Nam đến từ Trung Quốc
Dữ liệu từ Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) cho thấy sản xuất thành phẩm của các doanh nghiệp thành viên trong 5 tháng đầu năm nay đạt 11,091 triệu tấn, giảm 21,8% so với cùng kỳ năm trước; bán hàng thép thành phẩm đạt 10,4 triệu tấn, giảm 19,3% so với cùng kỳ năm trước. Trong khi đó, lượng nhập khẩu thép thành phẩm các loại về Việt Nam từ tháng 1 - 4 năm 2023 là khoảng 3,769 triệu tấn, trị giá hơn 3,162 tỉ USD, giảm 5,15% về lượng và giảm 24,36% về giá trị so với cùng kỳ năm trước.
Nói đến hàng hóa nhập khẩu, sắt thép từ Trung Quốc chiếm tỷ lệ lớn hơn 50% tổng lượng. Theo số liệu từ Tập đoàn SUMEC (Trung Quốc), Việt Nam là thị trường lớn thứ hai mua thép từ Trung Quốc với hơn 5,46 triệu tấn, chiếm 10% tổng lượng thép xuất khẩu của Trung Quốc. Trong năm qua, lượng sắt thép nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm 46% tổng sản phẩm nước ngoài nhập vào Việt Nam. Trong đó, thép cuộn cán nóng (HRC) là sản phẩm xuất khẩu chủ lực của Trung Quốc sang Việt Nam. Bộ Tài chính ước tính, Việt Nam nhập khẩu hơn 8 triệu tấn cuộn cán nóng mỗi năm, trong đó có 40% nhập từ Trung Quốc.
Hiện nay, một số doanh nghiệp sản xuất trong nước cho biết thép HRC được nhập khẩu vào Việt Nam với mức thuế suất là 0%. Đặc biệt, theo Hiệp định ACFTA, nhiều sản phẩm thép từ Trung Quốc cũng được hưởng mức thuế suất ưu đãi đặc biệt 0%. Tuy nhiên, điều này đã dẫn đến lượng thép Trung Quốc nhập vào Việt Nam tăng đột biến, gây ra nhiều khó khăn và thua lỗ cho các doanh nghiệp trong ngành.
Công ty CP Gang thép Thái Nguyên (TISCO) công bố kết quả kinh doanh quý 1/2023: doanh thu giảm 34%, lỗ hơn 19 tỉ đồng. TISCO cho biết nguyên nhân chính là thị trường tiêu thụ thép gặp khó khăn, giá nguyên liệu đầu vào tăng cao.
Công ty CP Thép Nam Kim ghi nhận lỗ liên tiếp trong 3 quý đầu năm nay và doanh thu giảm 38,8% so với cùng kỳ năm trước. Công ty CP Thép Pomina cũng ghi nhận lỗ sau thuế gần 187 tỉ đồng trong quý 1/2023, thấp hơn nhiều so với hai quý trước đó.
Ngay cả các doanh nghiệp hàng đầu trong ngành thép như Hòa Phát cũng gặp khó khăn về lợi nhuận trong năm nay. Hòa Phát chỉ đạt lợi nhuận 383 tỉ đồng, giảm hơn 95% so với cùng kỳ năm trước. Tổng công ty Thép VN cũng ghi nhận lợi nhuận giảm 65%, chỉ còn khoảng 68 tỉ đồng. Tập đoàn Thép Tiến Lên cũng không nằm ngoài xu hướng, với lợi nhuận giảm 93% so với cùng kỳ năm trước, chỉ đạt 6,3 tỉ đồng.
Ngành xuất khẩu thép cần được lên tiếng
Ngành công nghiệp thép là mũi nhọn trong phát triển kinh tế của hầu hết các quốc gia. Để tập trung phát triển ngành này, các nước đã áp dụng nhiều chính sách khuyến khích như miễn giảm thuế, hoàn thuế đối với các sản phẩm như thép hợp kim, thép cây, thép cuộn, thép tấm cuộn cán nóng... Trung Quốc là một trong những nước tiên phong trong việc áp dụng các chính sách này và hiện đang dẫn đầu về sản lượng thép trên toàn cầu. Tuy nhiên, để bảo vệ sản xuất trong nước, Mỹ, Hàn Quốc và nhiều nước châu Âu đã tăng cường các biện pháp phòng vệ thương mại đối với các sản phẩm thép nhập khẩu.
Để xuất khẩu sản phẩm sang các nước, các doanh nghiệp cần phải đáp ứng được giấy chứng nhận sản phẩm theo tiêu chuẩn khá khắt khe của từng quốc gia. Tuy nhiên, chúng ta vẫn áp dụng tiêu chuẩn cơ bản, tức là các tiêu chuẩn do chính doanh nghiệp tự soạn và công bố. Điều này dẫn đến việc nhiều sản phẩm nhập khẩu được phép vào thị trường nội địa một cách dễ dàng và không quá khó khăn.
Trong nhiều năm qua, các doanh nghiệp Việt Nam đã nỗ lực phát triển sản xuất trong nước để đáp ứng nhu cầu của thị trường. Tuy nhiên, để tiếp tục phát triển, Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia khác như Mỹ. Mỹ đã sử dụng nhiều biện pháp phòng vệ thương mại, nhất là áp thuế rất lớn để bảo vệ sản xuất trong nước. Đồng thời, tiêu chuẩn kỹ thuật của họ cũng được công bố rất sớm và đầy đủ. Việc xuất khẩu sản phẩm thép sang thị trường Mỹ không phải dễ dàng và chỉ có các doanh nghiệp lớn, đảm bảo chất lượng mới có thể làm được. Vì vậy, Việt Nam cũng cần phải mạnh tay hơn, đặc biệt là cần xem xét và bổ sung các tiêu chuẩn chung của thế giới để đảm bảo sản phẩm nhập khẩu đáp ứng đầy đủ chất lượng và bảo vệ cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng.
Nhập dễ, xuất khó, doanh nghiệp lao đao
Khi mà thép nhập khẩu từ nước ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc, được miễn thuế khi vào Việt Nam, thì các sản phẩm thép của Việt Nam khi xuất khẩu sang nhiều nước khác lại phải chịu mức thuế rất cao. Ví dụ, thép HRC của các nhà sản xuất Việt Nam bán vào thị trường Thái Lan phải chịu thuế hơn 42%. Thép cán nguội từ Việt Nam (sử dụng nguyên liệu thép cán nóng nhập khẩu từ Đài Loan và Hàn Quốc) khi xuất khẩu vào thị trường Mỹ bị áp thuế lên tới hơn 450%. Trong khi đó, sản phẩm tương tự từ Trung Quốc vào Việt Nam chỉ phải chịu thuế chống bán phá giá dao động trong khoảng 4,43 - 25,22%. Thép cuộn và thép dây nhập khẩu vào Việt Nam chỉ chịu thuế chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại là 6,3%.
